سلامت مالي (Financial Health) چيست؟

منظور از سلامت مالي، توصيف وضعيت مالي افراد است كه ابعاد مختلفي براي آن وجود دارد. از جمله اين ابعاد مي توان به ميزان پس انداز، بازنشستگي و درآمد و هزينه هاي ثابت غير اختياري اشاره كرد. اگر چه كارشناسان مالي دستور العمل هايي براي تعيين شاخص مالي طراحي كرده اند اما وضعيت سلامت مالي براي هر فردي مي تواند متفاوت باشد. به همين خاطر پيشنهاد مي كنيم كه هر كسي براساس وضعيت مالي خود، برنامه هاي مشخصي براي تعيين وضعيت  سلامت مالي زندگي خود داشته باشد. براي آشنايي با اين اصطلاح اين مقاله را تا انتها مطالعه كنيد.

چگونه مي توان شاخص مالي را سنجيد؟

كارشناسان مالي، روش هاي مختلفي براي تعيين سلامت مالي طراحي كرده اند اما همان طور كه قبلا گفته شد وضعيت مالي هر فردي با فرد ديگر مي تواند متغير باشد. به همين دليل بهتر است در مسير درستي قدم برداشته تا از اين طريق به اهداف خود برسيد تا در صورت بروز يك مشكل در معرض خطرات مالي قرار نگيريد. سلامت مالي شباهت بسياري به سلامت جسماني دارد و بايد براي تعيين اين وضعيت، معيارهاي مختلفي را در نظر بگيريد. 

از جمله نشانه هاي سلامت مالي يك فرد، درآمد بالا است كه از جمله حياتي ترين نشانه ها محسوب مي شود. البته اين نكته را در نظر داشته باشيد كه درآمد بالا ضروري نيست اما درآمد بايد به اندازه اي باشد كه توانايي پرداخت هزينه هاي زندگي را داشته باشيد. براي تعيين سلامت مالي، پاسخ به سوالات زير مي تواند موثر باشد.

1. ارزش ثروت خالص شما چقدر است؟

2. آمادگي اتفاقات غير منتظره زندگي را داريد؟

3. تمام چيزهايي كه در زندگي نياز داشته، الان در اختيار داريد؟

4. چند درصد از بدهي هاي خود را با سود بالاي 50 درصد پرداخت مي كنيد؟

5. براي دوران بازنشستگي خود، پس انداز داريد؟

6. آيا بيمه عمر و درمان براي پوشش هزينه هاي خود داريد؟

روش هاي مختلف سنجش سلامت مالي 

سلامت مالي با روش هاي مختلف اندازه گيري مي شود. پس انداز و دارايي خالص كلي فرد نشان دهنده منابع مالي يك فرد است كه براي استفاده در زمان حال و آينده در اختيار او قرار دارد. منابع مالي مي توانند تحت تاثير عوامل مختلفي قرار بگيرند از جمله بدهي كارت هاي اعتباري، وام مسكن، وام خودرو و وام هاي دانشجويي كه هر يك هزينه هاي سربار زيادي هستند، بنابراين سلامت مالي نمي تواند رقم ثابتي داشته باشد. بر مبناي نقدينگي و دارايي هاي فرد و نوسان قيمت كالاها و خدمات تغيير مي كند. مثالي كه در اين مورد مي توان زد اين است كه ممكن است درآمد يك فرد ثابت باشد اما هزينه هاي بنزين، غذا و وام هاي فرد افزايش مي يابد. به همين دليل، وضعيت خوب يك فرد مي تواند سلامت مالي اوليه فرد باشد در غير اين صورت ممكن است موقعيت خود را از دست بدهد و در صورت جبران نشدن هزينه ها، مشكلات مالي فراوان ايجاد خواهد شد.

نشانه هاي سلامت مالي قوي اين است كه فرد داراي درآمد ثابت باشد و تغييرات چنداني در هزينه هاي خود نداشته و بدين صورت در درآمدهاي خود تعادل داشته باشد و درآمدهاي نقدي وي در حال افزايش باشد. مالكيت دارايي ها تنها يكي از معيارهايي است كه مي تواند براي اندازه گيري سلامت مالي استفاده شود. دارايي ها تنوع بالايي داشته كه شامل موراد زير است:

• پس انداز بانكي
• سرمايه گذاري هايي مانند سهام و صندوق سرمايه گذاري مشترك
• حساب هاي بازنشستگي
• بيمه درماني
• بيمه عمر

البته همان طور كه معيارهاي مختلفي براي تعيين دارايي ها وجود دارد، معيارهايي نيز وجود دارند كه ميزان بدهي هاي شما را مي سنجند. به عنوان مثال مي توان ميزان بدهي ها را بر درآمد تقسيم كرد و به عنوان يك معيار از آن استفاده كرد. از ديگر معيارها نيز مي توان به امتيازات اعتباري، ارزش خالص دارايي و بيشتر بودن كل دارايي نسبت به كل بدهي استفاده كرد. 

البته مي توان در يك تعريف ديگر، سلامت مالي را به معناي داشتن عادات مالي خوب نيز در نظر گرفت. آن فردي كه عادات مالي خوبي دارد، هر ماه هزينه ها و درآمدهاي خود را در نظر مي گيرد و 10 الي 15 درصد از درآمد خود را براي بازنشستگي پس انداز مي كند. 

بهبود شرايط سلامت مالي 

براي اينكه وضعيت سلامت مالي خود را بهتر كنيد، در ابتدا بايد جايگاه مالي خود را به خوبي تشخيص دهيد. به همين خاطر در ابتدا بايد ارزش خالص دارايي هاي خود را محاسبه كنيد. براي انجام اين كار كافيست تمام چيزهايي كه در حال حاضر در اختيار داريد را فهرست كنيد.

•  بودجه بندي:

اولين قدم براي بهبود وضعيت مالي شما، ايجاد يك بودجه مناسب است كه هم شامل هزينه هاي ضروري و هم اهداف آينده شما باشد. بنابراين، مهم است كه نگاهي دقيق به نحوه خرج كردن خود داشته باشيد.

 آيا هزينه اي وجود دارد كه بتوانيد كاهش دهيد؟ هزينه هاي اشتراك مختلفي را كه نياز نداريد لغو كنيد و تعريف خوبي از "نيازها" و "خواسته ها" داشته باشيد. براي ايجاد بودجه، ابتدا بايد هزينه ها و درآمدهاي يك ماهه را ثبت كنيد. هم با استفاده از اپليكيشن هاي تلفن همراه و هم با استفاده از نرم افزارهايي مانند اكسل و گوگل شيت مي توانيد اين كار را انجام دهيد. 

يكي از روش هاي مناسب براي بودجه بندي، روش پاكت است. در اين روش براي هر كالاي ضروري مانند خواربار، قبوض گاز، آب و برق و غيره بودجه مشخصي تعيين مي كنيد و مبلغ نقدي را در يك پاكت قرار مي دهيد. پس از اتمام مبلغ پاكت، ديگر مجاز به خرج نخواهيد بود. 

يكي از كليدهاي اصلي بودجه بندي و حفظ سلامتي، پايبندي به بودجه است. مهم نيست درآمد شما چقدر افزايش مي يابد. اگر با افزايش درآمد، هزينه هاي خود را به همان ميزان افزايش دهيد، هيچ پيشرفت مالي حاصل نشده است.

• صندوق پس انداز اضطراري: 

ايجاد يك صندوق پس انداز اضطراري مي تواند سلامت مالي شما را افزايش دهد. اين صندوق براي صرفه جويي در هزينه هاي اضطراري مانند تعمير خودرو يا از دست دادن شغل استفاده مي شود. بنابراين اين پول است كه به راحتي در دسترس شماست و براي بدست آوردن آن نيازي به فروش نداريد. هدف بايد شامل هزينه هاي زندگي شما براي سه تا شش ماه باشد. هدف از داشتن صندوق پس انداز اضطراري، اجتناب از بدهي در صورت بروز شوك مالي غيرمنتظره است. همچنين در صورت بيماري، از دست دادن شغل و هزينه هاي اضافي براي تعمير خانه، امنيت مالي خود را از دست نمي دهيد. اگر به تازگي بودجه ريزي را شروع كرده ايد، ممكن است نخواهيد برخي از هزينه ها را در برنامه ريزي خود لحاظ كنيد. اين صندوق به شما كمك مي كند تا هزينه هاي مختلف را پوشش دهيد و سپس براي افزايش بودجه خود برنامه ريزي كنيد. پس از گذشت چند ماه ديگر نبايد هيچ هزينه غيرمنتظره اي در زندگي خود داشته باشيد.

• بدهي ها:

از ديگر شرايطي كه مي توان براي بهبود وضعيت مالي در نظر گرفت، پرداخت بدهي هاست. دو روش براي پرداخت بدهي ها وجود دارد؛ يكي از اين روش ها مي گويد كه بهتر است با پرداخت بيشترين بدهي خود شروع كنيد و روش ديگر، مي گويد ابتدا بدهي هاي خود را پرداخت كنيد كه كوچك تر هستند و در نهايت بدهي ها و اقساط ديگر را تسويه كنيد. هر يك از اين روش ها مزايا و معايب خود را دارد و همه اين موارد به انتخاب روش مناسب بستگي دارد. 

قوانين ضروري براي داشتن سلامت مالي

وقتي صحبت از امور مالي شخصي مي شود، حفظ سلامت مالي در بهترين حالت راحت نيست. ما گرفتار روال زندگي هستيم و به سختي مي توانيم از وضعيت مالي روزانه خود مراقبت كنيم. در اينجا چند نكته و ترفند سريع وجود دارد كه مي توانيد از آنها براي بهبود يا حفظ سلامتي استفاده كنيد.

1. اگر بتوانيد اقساط خود و همچنين پس انداز خود را به صورت خودكار پرداخت كنيد. يعني هر ماه در يك زمان مشخص، بخشي از پول به عنوان پس انداز در يك حساب و بخشي براي پرداخت اقساط در حساب ديگري واريز مي شود.

2. از روش بودجه بندي مانند 20/30/50 استفاده كنيد. اين روش مي گويد 50 درصد از درآمد خود را براي نيازها، 30 درصد براي مطالبات و 20 درصد براي پس انداز استفاده كنيد. اگر بدهي با بهره بالايي داريد، مي توان از آن 20 درصد براي كاهش بدهي استفاده كرد.

3. سعي كنيد هزينه هاي مسكن (اجاره يا رهن) را به بيش از 40 درصد درآمد خود محدود كنيد.

4. سعي كنيد 10 تا 15 درصد از دارايي هاي خود را سرمايه گذاري كنيد و آنها را در حساب بازنشستگي خود قرار دهيد.

نتيجه گيري:

سلامت مالي پارامتر ثابتي نيست و براساس هزينه ها و سبك زندگي متغير خواهد بود، بنابراين به صورت مداوم بايد آن را تحت نظر داشته باشيد. در صورتي كه وضعيت مالي سالمي نداشته باشيد، مي تواند در زندگي شما مشكلاتي ايجاد شود. بهترين روش براي حل چنين مشكلي، استفاده از بودجه بندي است. با در نظر گرفتن هزينه هاي ثابت بخش هاي مختلف زندگي خود مي توانيد بر روي ثبات مالي تمركز مالي داشته و از سلامت مالي مناسبي برخوردار باشيد، همچنين با اين روش مي توانيد، بر روي مسائل مالي تمركز كمتري داشته و بر روي جنبه هاي ديگر زندگي خود تمركز كنيد.